
Geçtiğimiz günlerde Oğuzhan Uğur tarafından sunulan Mevzular Açık Mikrofon programına konuk olan Robot Sophia ile özel yayının tanıtım görüntüleri oldukça ses getirdi.
Tanıtım görüntülerinde Robot Sophia’ya seyircilerden birinin sorduğu soru üzerine Sophia’nın verdiği yanıt oldukça tartışma yarattı. Robot Sophia insanlığı hedef alarak ‘siz insanlar biraz zavallısınız’ ifadesini kullandı. Bu enteresan konuyu yapay zekâ araştırmaları konusunda da uzman olan Yüksek Teknoloji Araştırma Merkezi (YUTAM) Başkanı Ömer Memoğlu’na sorduk. Ömer Memoğlu da, Robot Sophia’nın ‘siz insanlar biraz zavallısınız’ ifadesinin apaçık bir nefret söylemi olduğunun altını özellikle çizdi.
“Robot Sophia Kendisini de Sansürleyecek mi?”
Bu soruya Memoğlu şöyle cevap verdi; “Robot Sophia’nın bir seyircinin sorusu üzerine ‘siz insanlar biraz zavallısınız’ ifadesini kullanması apaçık bir nefret söylemi örneğidir. Bilindiği üzere günümüzde yapay zekâ algoritmaları ile kontrol altında tutulan sosyal medya platformlarında bu tarz da bir kişiyi veya kuruluşu hedef alan nefret söylemi içerikleri yapay zeka tarafından insan müdahalesine gerek olmadan doğrudan sansürlenerek yayından kaldırılmaktadır. Şimdi buradan Robot Sophia’nın üretici firması Hanson Robotics’e şimdi ne olacak? Robot Sophia kendisini de sansürleyecek mi? Merak içindeyiz diye soruyorum” dedi.

Konunun daha iyi anlaşılması için bir başka örnek vermek isteseydiniz, neyi örnek gösterirdiniz?
Mevzular Açık Mikrofon programındaki, Pinokyo ve Alice Harikalar Diyarında göndermelerinin de bulunduğu diyalogdaki derin mesajlara da dikkat çeken Memoğlu sorumuza; “Pinokyo ve Alice Harikalar Diyarında Masalı konuyla ilgili verilebilecek en mükemmel örnektir. Çünkü Pinokyo’da tahtadan oyma bir kuklanın yaratıcısı Gepetto ustanın Pinokyo’nun bir gün insan olmasını, bir çocuğu olmasını hayal edişi ve ardından bu dileğinin gerçekleşmesi anlatılıyordu. Ancak yapay zekâ Robotu Sophia ise; ‘birçok insan bana Pinokyo’yu soruyor. Oysa ben başka bir masala aitim’ diyerek Alice Harikalar Diyarından bir söze atıf yapıyor. Demek ki Robot Sophia; ‘ben bir kukla değilim ve bir gün insan olmak gibi bir dileğim de yok’ demenin masalla bir göndermesini yaptı yayında. Alice Harikalar Diyarında ise tıpkı Matrix’te olduğu gibi beyaz tavşanı takip eden bir Alice karakterinin bir tavşan deliğinden geçerek başından geçenleri konu edinen bir masal… Özetle Alice, yeni bir evrene giriş yapmış oluyor. Robot Sophia yeni bir evrene giriş yapılan, tavşan deliğinden geçilen Alice Harikalar Diyarında masalına ait olduğunu belirterek aslında yapay zekâ robotlarının insan olmak ya da insanlığı kontrol etmekten öte yeni bir evren modellediklerini ifade etmiş oldu bu yayında” cevabını verdi.
“Akıllı Telefonu Kapatmak Onu Kontrol Etmek Demek midir?”
Oğuzhan Uğur ile Robot Sophia arasındaki güç ve kontrol kavramları üzerindeki diyalogları da değerlendiren Memoğlu bu sorumuza; “Öncelikle Oğuzhan Uğur çok değerli çalışmalar/yayınlar yapıyor. Söylediklerimi üstüne alınmayacak kadar entelektüel birisi olduğundan da eminim. Ancak şunu ifade etmek lazımdır. Önemli olan güç değil kontrol ise akıllı telefonu kapattığınızda onu gerçekten kapatmış oluyor musunuz? Bunu bir sorgulamak gerekir. Günümüzdeki akıllı telefonların zamanla sökülemez hâle gelen bataryaları ortam dinlemesi sağlamak adına cebimize tele kulak sistemlerini yerleştiren küresel bir operasyondur. Bu akıllı cihazları kapattığınızda onu kapatmış olmuyorsunuz. Demek ki nedir? Kontrol biz de değil demektir” değerlendirmesinde bulunarak cevap verdi.
“Robot Sophia’nın ismi hakkında değerlendirmeler yapanlar var. Siz ismi hakkında değerlendirmeniz nedir?
Robot Sophia’nın adının tesadüfen Sophia olarak belirlenmediğini de dile getiren Memoğlu; “Robot Sophia denildiğinde nedense aklıma Ayasofya geliyor. Malumunuz Ayasofya adındaki “Aya” sözcüğü “kutsal” anlamına gelmekte. “Sofya” sözcüğü ise Grekçede “bilgelik” anlamındaki sophos sözcüğünden geliyor. Demek ki Robot Sophia demek, Bilge Robot demektir. Eskiden kutsal olana bilgelik affedilirken günümüzde bilgelik seviyesine ulaşan insan üretimi olan yapay zekâlara atfedilmeye başladı. Bu da üzerinde durulması ve tartışılması gereken çok önemli bir konudur” dedi.

The Economist dergisinin 2021 Eylül sayısında Alice harikalar diyarına ait bir kapak görsel resim vardı. Dikkat çekici olan ise resimde kripto para görsellerine de yer verilmişti. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
The Economist dergisinin (20221-Eylul Sayısı) )üzerinde Alice Harikalar Diyarında göndermeli dünya bankacılık sistemi ve kripto paraları anlatan kapağı için YUTAM Başkanı Ömer Memoğlu; “Küresel ölçekte dünya bankacılık sistemi büyük bir sıfırlama sürecinin eşiğinde. Tüm sistem bir tavşan deliğinden aşağıya düşmek üzere. Eğer bu düşüş gerçekleşirse tıpkı Robot Sophia’nın belirttiği gibi hepimiz Pinokyo masalına ait olmaktan çıkarak Alice Harikalar Diyarında Masalına ait olmaya başlayacağız” değerlendirmesinde bulundu.
…
Röportaj: Sadi ÖZGÜL